آمار اهدای خون بانوان در کشور ما چندان بالا نیست و بسیاری از خانم‌های ما با وجود روحیه حمایتی و مشارکت بالایی که در امور خیریه دارند، در خصوص اهدای خون نگرانی‌هایی دارند. شرایط اهدای خون بانوان چیست؟
خانم‌ها در گروه سنی ۱۸ تا ۶۵ سال یعنی مطابق آقایان می‌توانند خون اهدا کنند. حداقل وزنی که یک خانم بتواند خون اهدا کند هم ۵۰ کیلوگرم است و خانم‌ها می‌توانند حداکثر سالی سه بار اهدای خون داشته باشند که این عدد برای آقایان چهار بار در سال است. خیلی از مواردی که شاید در باور‌های عمومی برای اهدای خون وجود دارد در واقعیت صدق نمی‌کند و باور‌های اشتباهی است. فقط یکسری از موارد خاصی همچون بارداری، شیردهی یا به عنوان مثال سقط جنین از جمله مواردی است که موجب می‌شود خانم‌ها برای مدتی از اهدای خون معاف شوند، ولی حتی مصرف قرص ضدبارداری برخلاف برخی باور‌ها منعی برای اهدای خون بانوان نیست. 

 دلیل محدودیت سنی ۱۸ تا ۶۵ سال برای اهدای خون چیست؟
در حوزه اهدای خون دو موضوع مهم وجود دارد؛ نخستین مسئله اینکه اهدای خون برای خود اهداکننده مشکلی ایجاد نکند و در مرحله بعد خون برای دریافت‌کننده نیز مشکلی ایجاد نکند. در واقع این بحث سنی که گذاشته شده ۶۵ سال به خاطر این است که بعد از ۶۵ سال، اهدای خون برای خود اهداکننده مشکل ایجاد می‌کند و مراجع علمی هم این را تأیید نمی‌کنند. 

 خانم‌ها معمولاً حوالی ۵۰ سالگی یائسه می‌شوند. آیا بعد از یائسگی هم همان سه مرتبه در سال می‌توانند اهدای خون داشته باشند یا می‌توانند در این دوران مانند آقایان چهار مرحله خون‌شان را به بیماران هدیه کنند؟
 محدودیت سه بار برای خانم‌ها و چهار بار اهدا برای آقایان به دلیل پریود خانم‌ها نیست، ضرورتاً قاعدگی خانم‌ها منعی برای اهدا ندارد، مگر اینکه افرادی در دوران قاعدگی دوره‌های دردناکی داشته باشند، در غیر این صورت حتی در این دوره هم منعی برای اهدای خون ندارند. از طرف دیگر خانم‌هایی که قصد اهدای خون دارند، باید بدانند در مراکز اهدا از سوی پزشک مورد معاینه قرار می‌گیرند و هموگلوبین خون‌شان اندازه‌گیری می‌شود و اگر کم‌خون و دچار درد شدید و مشکلات این دوران نباشند، حتی با وجود شرایط قاعدگی می‌توانند اهدای خون داشته باشند. 

 خانم دکتر پس دلیل محدودیت اهدای خون سه بار در سال برای خانم‌ها چیست؟ چرا آقایان می‌توانند چهار بار در سال اهدا داشته باشند ولی خانم‌ها نمی‌توانند؟
چون در حالت عادی با توجه به شرایطی که خانم‌ها دارند و فیزیولوژیک بدن‌شان، میزان هموگلوبین در آن‌ها پایین‌تر از آقایان است و ما بیشتر در آقایان با بحث هموگلوبین بالا روبه‌رو هستیم، به خاطر همین این فرجه را گذاشته‌اند و اهدای خون خانم‌ها بیشتر از سه بار در سال توصیه نمی‌شود. 

 آیا اهدای خون می‌تواند برای خانم‌ها فوایدی هم داشته باشد؟
شاید فواید اهدا برای خانم و آقا تفاوتی نداشته باشد. از این نظر که به هر حال وقتی بحث اهدای خون مطرح می‌شود، یکسری بحث‌های خودمراقبتی هم در کنار آن مطرح می‌شود. افرادی که اهدای خون انجام می‌دهند به خصوص اگر اهداکننده مستمر باشند، سعی می‌کنند یکسری خودمراقبتی‌ها را انجام دهند تا خون سالم‌تری را اهدا کنند. شاید مهم‌ترین فایده اهدای خون همین بحث است. از طرف دیگر این افراد وقتی برای اهدا مراجعه می‌کنند، مورد مصاحبه و معاینه پزشکی قرار می‌گیرند. هموگلوبین‌شان بررسی می‌شود و روی خون اهدایی یکسری آزمایشات غربالگری انجام می‌شود که اگرچه این‌ها هدف از اهدای خون نیست ولی وقتی افراد وارد پروسه اهدای خون شدند، به هر حال یکسری مزایایی به این شکل در مراکز اهدای خون روی خون‌شان انجام می‌شود و از سلامتی خود اطمینان پیدا می‌کنند. 

 آمار و ارقام اهدای خون در میان خانم‌های ما چطور است؟
 متأسفانه آمار اهدای خون بانوان کشورمان نسبت به استاندارد‌های بین‌المللی پایین است و اگر بخواهیم با کشور‌های اروپایی مقایسه کنیم، در کشور‌های اروپایی ۵۰ درصد اهدای خون‌شان از سوی بانوان اهدا می‌شود ولی متأسفانه حدود ۴ درصد اهدا‌های خون ما، شامل اهدای خون بانوان است. برنامه‌هایی که سازمان به خصوص امسال در دستور کارش قرار دارد، بحث تشویق به اهدای خون در بانوان و جوانان است که یک مقدار از آن به باور‌های اشتباهی که درباره اهدای خون بانوان وجود دارد، بازمی‌گردد، مبنی بر اینکه خانم‌ها فکر می‌کنند اهدای خون برای بدن‌شان ضرر دارد یا با زدن این سوزن ممکن است دچار بیماری‌های عفونی شوند و مواردی از این دست، باور‌های اشتباهی است که در این حوزه وجود دارد و سازمان برنامه‌هایی را در دستور کار قرار داده است تا بانون را ترغیب کند که در حوزه اهدای خون مقداری پررنگ‌تر از قبل حضور داشته باشند. 

 در دوران دفاع مقدس بانوان مشارکت بالایی در اهدای خون داشتند و چیزی حدود ۵۰‌درصد اهداکنندگان خانم بودند. چرا الان آمارمان این همه پایین آمده است؟
 بله، در بحران معمولاً خانم‌های ما هم سعی می‌کنند مشارکت‌شان افزایش پیدا کند. بیشتر در مراسم‌ها و شرایط خاص ما پیک افزایشی اهدای خون خانم‌ها را داریم، اما درباره روند روتین در طول سال که شما آمار‌ها را نگاه کنید، ما میانگین حدود ۴‌درصد مشارکت خانم‌ها را برای اهدای خون داریم، هر چند آمار مشارکت بانوان در برخی استان‌ها بالاتر است. مثلاً در خراسان‌شمالی، خراسان‌جنوبی، سیستان‌وبلوچستان و لرستان آمار اهدای خانم‌ها بالاتر است و فرهنگ اهدای خون بانوان فعال‌تر است. 
 برنامه‌های شما برای افزایش اهدای خون در بین بانوان چیست؟
برنامه‌هایی که سازمان دارد، بیشتر بحث اطلاع‌رسانی و آگاهی جامعه است. از سوی دیگر تفاهم‌نامه‌هایی با معاونت زنان و بسیج بانوان در دست اجرا داریم که این‌ها توانسته است رشد کوچکی در میزان اهدای خون بانوان ایجاد کند، اما این مسئله زمانبر است. اهدای خون بانوان از این نظر هم اهمیت دارد که خانم‌ها خودشان می‌توانند مروج فرهنگ اهدای خون در خانه و خانواده باشند، یعنی وقتی یک خانم خودش اهداکننده باشد، با توجه به نقش مادری‌اش می‌تواند خودش شروع‌کننده همین فرهنگ در خانواده‌اش باشد و همین می‌تواند به جامعه هم تسری پیدا کند.

توصیه‌هایی برای قبل و بعد از اهدای خون
خانم‌هایی که می‌خواهند اهدای خون داشته باشند باید چه نکاتی را قبل و بعد از اهدا رعایت کنند تا با کمترین مشکل مواجه شوند؟
وقتی افراد به مراکز اهدا مراجعه می‌کنند و پذیرش می‌شوند، از سوی پزشک مرکز مورد مصاحبه و معاینه قرار می‌گیرند و اگر مجاز به اهدا باشند از آن‌ها خون گرفته می‌شود. اگر مشکلی داشته باشند از آن‌ها خون گرفته نمی‌شود. کسی که می‌خواهد خون اهدا کند، توصیه می‌شود علاوه بر غذای معمول دو ساعت قبل از اهدا یک غذای مختصری میل کند. باز توصیه می‌شود قبل از اهدا دو لیوان آب بخورد و روزی که می‌خواهد برای اهدا بیاید، فعالیت شدید نداشته باشد. علاوه بر این‌ها یکسری توصیه‌هایی از سوی کارشناسان مرکز اهدا به این خانم‌ها می‌شود که چه نکاتی را باید رعایت کنند و بیشتر مایعات بنوشند، اما کاری که ما مختص بانوان انجام می‌دهیم، این است که بعد از اهدا ۳۰ عدد قرص آهن به بانوان عزیز داده می‌شود که باید روزی یک عدد استفاده بکنند یا روزی سه عدد طی ۱۰ روز تا بتوانند میزان آهنی که بدن طی اهدای خون از دست داده، جبران شود. توصیه می‌شود وقتی افراد می‌خواهند قرص آهن را مصرف کنند، برای اینکه جذب بهتری داشته باشد، از یک ساعت قبل چای قهوه یا نوشابه استفاده نکنند و سعی کنند آهن را با ترکیباتی که حاوی ویتامین ث است مثل مرکبات یا سبزیجات استفاده و سعی کنند از طریق تغذیه‌ای هم آهن ازدست‌رفته را سریع‌تر جبران کنند، هر چند با هر بار اهدایی که حدوداً ۴۵۰ سی‌سی خون اهدا می‌شود، حدود ۲۲۵ میلی‌گرم آهن بدن از دست می‌رود که بدن خودش آن را جبران می‌کند، ولی توصیه‌هایی که می‌شود برای این است که این جبران سریع‌تر اتفاق بیفتد و بعد از اهدای خون مشکلی برای بدن خانم ایجاد نشود.